Travma duygusal sorunlar, fiziksel olarak yaşanan olumsuzluklar, kazalar ve yaralanmalar nedeniyle ortaya çıkan bir durumdur. Duygusal travma sarsıcı bir olaya karşı verilen bir tepkidir. Yaşanan olumsuz bir duygunun etkisi devam eder ve hafızadan silinemez. Bu durum hatırlandıkça, travma şiddetlenir.
Travma yaratan olay kişiyi doğrudan etkilemiş ise, duygusal zararı da ağır olur. Bu bölümde insan sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratan duygusal travmadan bahsedeceğiz.
Çocukların travmatik durumlara karşı verdiği tepkiler farklı yaşlarda farklı şekillerde meydana gelir. Bazı çocuklar travma yaratan olaylardan daha çok etkilenebilir. Bazı çocuklar ise travmayı daha kolay atlatır. Bu durumun nedeni her zaman kesin olarak açıklanamayabilir. İngiltere, Kanada ve Amerika’da olduğu gibi okulda yaşanan cinayetlerin televizyondan öğrenilmesi bile bazı çocuklarda travmaya neden olabilir. New York ve Washington’da sık sık yaşanan korkunç olaylar çocukları korkutabilir. Bunun yanı sıra artık küresel bir sorun haline gelen vahşet türü olayların da televizyon tarafından anons edilmesi çocukları rahatsız eder. Birçok çocuk yaşadığı korkuyu kelimelerle ifade edemese bile, büyük bir travma yaşayabilir.
Travma yaratan bir olaya verilen tepki olayın hemen sonrasında görüleceği gibi, olayın üzerinden birkaç gün ya da birkaç hafta geçtikten sonra da gözlemlenebilir. Büyüklere karşı duyulan güvenin azalması ve aynı olayın yeniden yaşanmasından duyulan korku birçok çocukta gözlemlenen tepkilerdendir. Amerika’da bulunan Travma sonrası Stres Bozukluğu Ünitesi farklı yaşlardaki çocukların travmatik olaylara karşı gösterdikleri tepkileri şu şekilde açıklamıştır:
■
5 ve 5 yaş altındaki çocukların tepkileri: Bu yaşlardaki çocuklarda aile fertlerinden ayrılma korkusu, ağlama, sızlanma, yerinden kıpırdayamama ve hareketsizlik, anlamsız hareketler, çığlık atma, titreme, korku belirten mimikler ve anne ya da babayı bırakmak istememe gibi tepkiler görülmektedir. Travma yaşayan çocuklar yaşlarının gerektirdiği olgunlukta davranmak yerine daha küçük çocuklar gibi hareket edebilir. Yatağını ıslatma, parmak emme ve karanlık korkusu bu tür tepkilerden birkaçıdır. Bu tür tepkiler okulda da sorun yaratabilir.
■ 6-11 yaş arası çocukların tepkileri: Bu tür çocuklar kendilerini soyutiayabilir, ve içlerine kapanabilir. Yaşından küçük çocuklar gibi davranma, kâbuslar, uyku bozuklukları, anlamsız korkular, gerginlik, okula gitmeme isteği, sinir krizi ve diğer çocuklarla kavga etme gibi tepkiler bu yaşlardaki çocuklar tarafından verilen tepkilerden bazılarıdır. 6-11 yaşları arasındaki çocuklarda tıbbi nedenlerle açıklanamayan ve hiçbir nedeni olmayan karın ağrıları ve bedensel şikâyetler görülebilir. Çocuklar ders çalışmak istemez. Depresyon, gerilim, suçlu¬luk duygusu ve duygusal dünyada bir tür uyuşma yaşanabilir.
■
12-17 yaş arası çocukların verdiği tepkiler: Bu yaşlardaki çocuklar erişkinlerin gösterdiği tepkileri gösterirler. Yaşanan travmatik olayın sürekli hatırlanması, kâbuslar, duygusal dünyada içine kapanma, travmatik olayı hatırlatan her türlü izi görmezden gelmeye çalışma, depresyon, uyuşturucu madde kullanımı,
anti-sosyal davranışlar ve yaşıtlarla yaşanan kavgalar bu yaşlar arasındaki çocuklar en sık görülen tepkilerdendir. İçine kapanma ve kendini soyutlama, fiziksel şikâyetler, okulu asma, ders çalışmayı reddetme, uyku bozukluğu ve zihinsel karışıklık da görülen diğer tepkilerdendir.
Bir erişkin için normal gibi görünen herhangi bir olay bir çocuğun duygusal dünyasında travmaya neden olabilir. Geçmişinizi hatırlamaya çalışırsanız, çocukken sizde travmaya neden olan bazı olayları yeniden zihninizde canlandırabilirsiniz. Bir panayırda kaybolma, başkalarına uygulanan şiddete tanık olma ya da doğrudan şiddete maruz kalma gibi olaylar çocuklarda travma yaratan olaylardandır.
Bu tür olaylar çocukları derinden etkilemektedir. Araba kazası, ailede yaşanan ölüm acısı, boşanma, evde beslenen hayvanın ölmesi ya da fiziksel yaralanmalar bile duygusal travmaya neden olabilir. Çocukların travmaya verdikleri tepki farklı farklıdır. Bir çocuğun aldırmadan gülüp geçtiği bir olay başka bir çocuğun hafızasından aylarca silinmeyebilir.
Travma için önerilen modern tıp tedavileri:
Travmanın türüne bağlı olarak, danışmalık hizmetleri verilebilir. Gerektiğinde hafif antidepresan ilaçlar ya da sakinleştiriciler kullanılabilir.
Doğal sağlık tedavileri:
■ Çiçek esansları çocuğunuzun yaşadığı duygusal travmayı atlatmasına yardımcı olur. Örneğin, toz ağacı ve misk otu karışımı korkuların giderilmesi için kullanılabilir. Bach çiçek esansları tüm şok ve travma türleri için kullanılmaktadır.
■ Homeopati tedavileri uzun süreli olarak uygulanmalıdır. Uzun bir süreye yayılan homeopati tedavisi çocuğunuzun duygusal dünyasını olumlu yönde etkiler. Aşağıdaki önerileri çocuğunuz için uygulayabilirsiniz:
• Homeopati alanında “arnika” olarak bilinen ve halk arasında öküzgözü ya da dağ kestanesi olarak anılan bitki ile birlikte kullanılan bıldırcın otu fiziksel yaralanmaların eşlik ettiği duygusal travmalar için kullanılabilir.
• İgnat fasulyesi olarak bilinen bitki çocuğunuzu çok derinden etkileyen acılar için kullanılabilir.
• Afyon bitkisi ölüm acısı ile sarsılan ve duygusal dünyasında yaşadığı acıdan dolayı hareket bile edemeyecek kadar uyuşuklaşan çocuklar için kullanılabilir.
• Rüzgârgülü bitkisi yaşadığı travma nedeniyle sürekli uyumak ve ağlamak isteyen ve kendisini çaresiz hisseden çocuklar için kullanılabilir.
• “Nat. Mur.” adı verilen madde kendisine gösterilen ilgiyi görmezden gelen ve duygularını saklamaya çalışan çocuklar için uygundur.
• Strese, gerilime ve uyku bozukluklarına iyi gelen her türlü tedavi duygusal travma ile mücadelede yardımcınız olacaktır.
Faydafı terapiler
Hemen hemen her terapi her düzeydeki duygusal travmayla mücâdelenizde size ve çocuğunuza yardımcı olacaktır.
Evde yapabilecekleriniz:
■ Travma Sonrası Stres Bozuklukları Bölümü’ne göre, ailelerin ve psikolojik danışmanların travma yaşamış ve yaşamakta olan çocukların sorunları ile mücadelede yapabilecekleri bir çok şey vardır. Bunlardan en önemlisi anne ve babanın çocuğuna hislerini açıklaması için fırsat tanımasıdır. Travma yaşayan çocuğun yaşı küçük ise, çocuğun kendi kelimelerini ve kendisine özgü üslubunu kullanarak duygularını açığa vurması sağlanmalıdır. Çocuğunuz kendisinde gerilim yaratan konuyu açıklamak istemiyorsa, bu konuyu zorla açmaya çalışmayın. Bu durumda yapmanız gereken tek şey, yardımınıza ihtiyaç duyduğunda, çocuğunuzun yanında olacağınızı bilmesidir. Çocuğunuzun neler hissettiğini anlamaya çalışarak bu hisleri açığa vurmaya çalışabilirsiniz. Çocuğunuz sizin bu konuda konuştuğunuzu ve kendisini anlayabildiğinizi görürse, kendisinde travma yaratan olayı size rahatlıkla anlatabilir.
■ Çocuklara ve gençlere kötü bir olay sonrasında kendilerini kötü hissetmeleri¬nin doğal olduğunu anlatmalısınız.
■ Çocuğunuz duygusal dünyasında ne yaşıyor olursa olsun, evinizde eski düze¬ninizi sürdürmeye devam edin. Çocuklar kendi evlerinde alışık olduğu düzenin devam ettiğini görürse, kendilerini daha güvende hissederler.
■ Çocuğunuzun sıkıntılı olduğu dönemlerde, isteklerini hoş karşılayın. Örneğin, çocuğunuz ışıklar açıkken uyumak istiyorsa, bu isteğini geri çevirmeyin. Çocuğunuz uyurken yanında birilerinin kalmasını isteyebilir. Bu isteği de hoş karşılayın. Çocuğunuz travma sürecini atlatana kadar isteklerini yerine getirmeye çalışın.
■ Çocuğunuz hislerini dile getirdiğinde ya da ağladığında, onu küçümsemeyin ve onunla alay etmeyin. Konuşmak ve ağlamak çocuğunuzun duygusal dünyasına güç katacaktır.
■ Bazı çocuklar çevrelerinde yaşanan sorunlardan dolayı kendilerini sorumlu tutarlar. Çocuğunuza kendisini suçlaması için hiçbir nedeninin olmadığını söyleyin.
■ Bazı çocukların duygusal dünyalarmdaki sorunların üstesinden gelmesi için uzun bir zamana ihtiyacı vardır. Bu nedenle sabırlı olmayı öğrenmelisiniz. Bir arkadaşını ya da çok sevdiği bir hayvanı kaybeden bir çocuğun eski duygusal sağlığına kavuşması birkaç ay alabilir. Çocuğunuzun yaşadığı duygusal çalkantıyı atlatabilmesi için desteğinize ve şefkatinize ihtiyacı vardır.
