Tansiyon nasıl ve neden yükselir?
Vücudumuzdaki damarlar şu kısımlardan yapılmıştır :
1, Atardamarlar. – Büyük, duvarları kalın damarlar olup kalbten çıkan kam vücudun muhtelif kısımlarına taşırlar.
2. Arterioller (ufak atardamarlar). – Atardamarların en ufak dallarına arteriol denir. Bunlar çıplak gözle görülmezler. Duvarları etten yapılmış olduğundan büzüşüp daralabilir veya genişliyebilirler.
3. Kapiller (kıl damarları.) – Ufak damarlar en sonunda ufacık, kıl gibi kollara ayrılırlar. Burada kan artık nabazan etmez. kularla besleyici maddelerin mübadelesi ve rüntü maddelerinin alınması bu kıl damarlara vasıtasiyle olur.
4. Toplardamarlar. – Kanı kalbe geri getiren karakandamarlarıdır. İçlerinde pis »kan vardır. Elin üzerinde gördüğünüz mavi damarlar banlardır. Şimdi şu tarifden anlaşılacağı veçhile kalb bir pompadır, atardamarlar bu pompadan çıkan hortum, arterioller hortumun ucundaki musluk veya fiskiye ve kıl damarları da fîskiyeden dışarı akan ince su demetidir. Şimdi luğu kıstığımızı f arzedelim ne olur:
a. tan dışarı akan su miktarı azalır,
b. Hartan içindeki tazyik artar. Şayet pompa daha fazla çalıştırılırsa hem hortumun içindeki tazyik daha fazla artar, hem de fıskiyeden dışarı çıkan su miktarı, musluk açık olduğu gibi normal kalır.
İşte tansiyon yüksekliğinde durum böyledir. Ufak atardamarlar (arterioller) mıştır, kıldamarlarına az kan gider, taba da beslenemez, bunu yenmek için kalb fazla Mr tazyik altında çalışır ve daralan damarlardan normaldeki gibi yeter kan geçmiye başlar. Uzun müddet işler böylece yeni bir düzene girmiş olur. Fakat kan tazyikinin yüksek olarak sebat etmesi birçok hâdiselere sebep olabilir. Damarlar fazla tazyik altında kalınca sertleşmiye başlar. Sertleşen damarlardan bâzısı tıkanır ve o damarın beslediği doku yeter kan, oksijen alamaz. Kalb fazla yük altında kalınca yorulur, sonunda kifayetsizliğe uğrar (nefes darlığı, uykusuzluk). Böbrekler bozulur vazife göremez. Gözlerdeki damarların sertleşmesi görmeği bozar. Beyin damarları sertleşirse beyinde kanama, tıkanma yapabilir. Damar sertliğinin derecesi ve yaygınlığı şunlara’tâbidir:
1. Tansiyon yüksekliğinin derecesi,
2. Tansiyon yüksekliğinin ne zamandanberi devam ettiği,
3. Damarların bu yüksek tazyike mukavemet kabiliyeti.
Tansiyon yüksekliğinin kabaca dört devresi vardır :
1. Prehipertansiyon (tansiyon yüksekliğinden önceki) devre. – Bakarsınız tansiyon kızma, heyecanlanma, yorulma ile çok yükselir. Fakat umumiyetle normaldir. Bu gibi kimselerin hemen %75 inde sonradan tansiyon devamlı surette yüksek kalır.
2. Oynak tansiyon devresi. – Tansiyon her zaman için on dördün üstünde olmakla beraber bir seviyede durmaz, bir gün 15, öbür gün 20 dir …Nadiren 12-13 e bile iner.
3. Sabit Tansiyon devresi. – Tansiyon artık bir seviyede sabit kalır. Bir türlü aşağı inmez.
4. İhtilât devresi. -Başlıca üç yerde ihtilâl görülür : a. Kalbte. Böbreklerde, c. Beyinde.
