Endometriyoz, rahim zarındaki hücrelerin rahim (endometriyum) dışındaki yapılarda da büyüdüğü kronik bir rahatsızlıktır. Endometriyal hücre dokusunun ilerlediği en yaygın bölgeler, yumurtalıklar, rahmin dış yüzeyi, rahmi destekleyen bağ dokuları, pelvik boşluğun içini kaplayan membranlar ve rahim ve rektum arasındaki boşluktur.
Endometriyal doku bazen bağırsakta ve idrar yolunda gelişir. Bu yanlış yerde oluşmuş doku, yumurtalıklarda kiste de dönüşe¬bilir. Bu kistlere, kistin içerisin¬deki koyu renkli (adet kanı ve birikinti içeren) sıvıdan kaynak¬lanan renklerinden dolayı çikolata kistleri adı verilir. Endometriyozun, kısırlık vakalarının %25’inden sorumlu olduğuna inanılmaktadır.
Doktorlar endometriyoza neyin sebep olduğunu bilmemektedir. Bazı doktorlar, adet akıntısı sırasında endometriyal hücrelerin vajinadan vücut dışına atılmak yerine, fallop tüplerinden geriye doğal ve pelvik boşluğa ilerlediğine inanmaktadır. Bağışıklık sistemi de önemli bir rol oynamaktadır. Sonuç olarak, kronik iltihaplanmadan kaynaklanan yara dokusu adezyon (yapışma) adı verilen, altındaki dokular kapanakıstıran fibröz ağlar oluşturur; bu da tıkanmalar yaratır ve şiddetli karın ağrılarına yol açar.
SEMPTOMLAR
Endometriyozun belirtileri arasında şiddetli adet sancılan, karın ağrısı, cinsel ilişki sırasında ağrı, sırt ağrısı, bağırsak hareketleri sırasında oluşan rektal sancı, ishal, kabızlık, kısırlık, ya da tekrarlayan düşükler yer alır. Ağrı ya da sorunun türü hastalığın boyutundan ziyade, yanlış yerde oluşmuş dokunun ya da adezyonun yerine bağlıdır.
Bu yanlış yerde oluşmuş doku, normal rahim zarı gibi büyüyüp kanayabilir. Bu nedenle, belirtiler, adet döngüsünün her ay ayın bölümünde daha da kötüleşir. Bu nedenle, endometriyoz belirtileri genellikle menopozdan sonra kaybolur.
TEDAVİ SEÇENEKLERİ
Doktorlar laparoskopik ameliyat sırasında endometriyoz tanısı koyabilir. Karına küçük insizyonlar yapılarak karın içine ince tüplerin yerleştirilmesi ve tüplere takılan bir video kameranın rehberliğiyle karın içi görüntülenir. Bu işlem cerrahlann, yanlış yerde oluşmuş dokunun ve adezyonların yerini tespit etmesine ve sorunlara neden olan dokuyu alarak hastalığı tedavi etmesine olanak sağlar.
Doğurganlığı eski haline geri döndürme tedavisi hastalığın şiddetine bağlıdır. Hafif endometriyoz tedavi gerektirmez ve hafif endometriyozu olan kadınların %75’i en sonunda hamile kalabilir. Daha ilerlemiş vakalarda, yanlış yerde oluşmuş doku ve adezyonlar laparoskopik ameliyatla çıkarılabilir. Bu tedaviye göre kadınların %40’ı tedaviden sonra hamile kalabilirler. Buna rağmen, hâlâ hamile kalamayan kadınlar için üreme desteği gerekebilir. Bazı kadınlar hamile kaldıktan sonra, bu belirtilerin baş göstermediği geçici bir dönem yaşarlar.
Ağrıyı giderme seçenekleri arasında ilaçlar ve ameliyat yer alır. İlaçlar, adet döngüsü sırasında meydana gelen normal hormonal değişikliklere müdahale ederek ağrıyı azaltır.
Bu ilaçlar arasında doğum kontrol hapları, sentetik erkek cinsiyet hormonu danazol veya progesteronun formlar yer alır. Gonadotropin salımı yaptıran (GnRH) hormon türevleri adı verilen ilaçlar (öprolid gibi), adet döngüsü hormonlarını üretmesi için, yumurtalıkları harekete geçiren normal hormonal sinyalleri durdurmak üzere, lenf bezlerini etkiler. Bu durum, ateş basmaları, baş ağrısı, vajinal kumluk ve osteoporoz gibi yan etkileri olan bir yalancı menopoz yaratır. Kemik kaybı riski nedeniyle GnRH türevleri uzun süreli olarak kullanılmaz.
Cerrahi seçenekler, tümörlerin bulunduğu yere ve doğurganlık arzunuza bağlıdır. Tanı amaçlı laparoskopik ameliyat sırasında, yanlış yerde oluşmuş doku ve yara dokusu çıkarılabilir; bu da bazen belirtileri tedavi eder.
Yumurtalıkların, rahmin, yanlış yerde oluşmuş dokunun ve yara dokusunun alınması kadınların %90’ında ağrıyı giderir, ancak hamile kalma yeteneğinizi sonlandırır.
