Kalp ritmi bozuklukları olan kişilerde kalp kasını uyarmak için kullanılan aygıtlara pacemaker ya da kalp pili denir.
Kalbin elektriksel ileti sisteminin herhangi bir bozukluk nedeniyle kesintiye uğradığı kişilerde pacemaker ritmik elektriksel uyarılar üreterek kalbin düzenli bir biçimde çalışmasını sağlar.
Kalpteki Elektrik İletisi
Kalpte elektrik iletisi “düğüm” adı verilen merkezler ve belirli kas liflerinden oluşan demetler aracılığıyla yerine getirilir. Kalp duvarının içinde yer alan bu düğümler ve lif demetleri kulakçık ve karıncıkların ritmik kasılmasını sağlar. Uyarılar sinüs-kulakçık (Keith-Flack) düğümünden çıkar.
Bu merkez sağ kulakçığın duvarında, üst ana toplardamar ağzının yakınındadır. Buradan kaynaklanan uyarı kulakçıklar arası bölmede bulunan kulakçık-karıncık (Tawara) düğümüne gönderilir. Kulakçık-karıncık düğümünden His demeti denen önemli bir ileti demeti çıkar. His demeti sağ ve sol olmak üzere iki dala, bunların her biri de ince liflere ayrılır. Lifler uyarıyı karıncıkların duvarlarına taşır. Böylece sinüs-kulakçık düğümünden kaynaklanan uyarı çok kısa sürede bütün kalp kasına yayılır.
Kalpte elektriksel uyarıları ileten bu duyarlı mekanizma değişik kökenli bozukluklardan (damar sertliğine, frengiye ya da romatizmaya bağlı koroner lezyonlar, iltihap ve nedbe oluşumu vb) etkilenebilir. Bu durumda uyarıların yayılması yavaşlar ya da kesintiye uğrar. Tıpta “blok” adı verilen bu kesinti Morgagni-Adams-Stokes sendromunun ortaya çıktığı ağır olgularda tamdır; bir başka deyişle kulakçıklardan karıncıklara giden uyarı tümüyle kesilmiş, kalp geçici olarak durmuştur.
Karıncık etkinliği çok kısa süreyle kesildiğinde anlık bilinç kaybı ve deri renginde solmayla bayılma krizleri ortaya çıkar; bayılmanın hemen ardından da bilinç açılır ve renk düzelir, çünkü kalbin ileti sistemi bu arada kalp kasındaki başka merkezlerin devreye girerek karıncık etkinliğini daha yavaş bir ritimle de olsa yeniden başlatacak biçimde düzenlenmiştir. Ağır olgularda baş dönmesi ve aşırı güçsüzlük duygusundan sonra hasta yere düşer; bilincini yitirir; el ve yüz kaslarında seyirmelerle kasılma hareketleri görülebilir. Bilinç kaybı beyne yeterli oksijen gitmemesine bağlıdır.
Karıncık etkinliği yeniden başlarsa hastanın rengi düzelir ve bilinci açılır. Buna karşılık kalpteki durma belirli bir süreyi aşarsa hasta ölür. Acil durumlarda kalp hareketleri bir monitörden izlenerek dış pacemaker ile kalp uyarılır. Bununla birlikte hastada kısa süre içinde yeni bayılma krizleri görülebileceği ve bunların her birinin ölüm tehlikesi anlamına geldiği unutulmamalıdır.
