Hiperbarik Oda
Hiperbarik oksijen tedavisi oksijenin özel bir ortamda, yani oksijen basıncının atmosfer basıncının üzerinde bulunduğu hiperbarik odada verilmesiyle uygulanır. Hiperbarik oda, içine özel bir kapıdan girilen metal bir silindirden oluşur. Oda kapısının kapatılmasından sonra kompresörler aracılığıyla odadaki hava miktarı artırılarak basınç yükseltilir.
Odadaki hastalara oksijen uygun maskeler aracılığıyla verilir. Böylece hiperbarik odada demir ve altına benzer bir ortam sağlanır; tıpkı deniz altına dalmada olduğu gibi basınç yükselir. Su altında çalışanların karşılaştığı vurgun olayının klinik ve fizyopatolojik açıdan incelenmesinin hiperbarik teknoloji ve tedavinin gelişmesinde önemli rol oynadığını belirtmek gerekir.
Hiperbarik oda önceleri su altında ve büyük derinliklerde çalışanların ortama uyum sağlamalarına yardımcı olmak ya da su altında çalışanlara acil ilkyardım hizmeti ulaştırmak gibi amaçlarla kullanıldı. Zamanla su altında belirli bir derinlikte hava soluyan kişinin yüzeye dikkatlice çıkması gerektiği, çünkü onu çevreleyen yüksek basıncın vücuttaki gazları genleştirdiği belirlendi. Bu gaz varlığının vücuttan zararsızca atılması için normal basınca yavaş yavaş dönülmesi gerektiği anlaşıldı. Böylelikle hazırlanan tablolarda yüksek basınçtan normal basınca dönerken izlenmesi gereken aşamalar gösterilmektedir.
Bu kurallara uymayan dalıcılarda vurgun hastalığı gelişebilir. Vurgun hastalığında atar ve toplar damarlar içinde oluşan küçük hava kabarcıkları damarları tıkayarak dokulara büyük zararlar verebilir. Travmatik gaz tıkacında çevre basıncının birden düşmesi ve bunun sonucunda solunum yollarındaki havanın genleşmesi akciğerlerde yırtılmalara neden olur. Bu durumlarda en uygun tedavi hiperbarik odada sağlanabilir. Basıncın artırılmasıyla kandaki kabarcıkların ve aynı biçimde solunum sistemindeki havanın hacmi azaltılır.
Hiperbarik odada basınç artışına ek olarak oksijen solunumunun uygulanmasıyla hipoksik dokuların oksijenlenmesi sağlanabilir. Atmosfer basıncından yüksek bir basınç altında oksijen solunması bu gazın hemoglobine bağlanan miktarında önemli bir değişikliğe yol açmaz, ama plazmada dolaysız olarak çözünen oksijen miktarını artırır. Hiperbarik odadaki basınçta meydana gelen 1 atmosferlik artış 100 ml’lik plazmadaki çözünen oksijen miktarını 2 mi artırır.
Kullanım Alanları
Hiperbarik oksijen tedavisinin başlıca iki kullanım alanı vardır. Birincisi hemoglobin ve alyuvarların işlevlerini yerine getirmedikleri durumlarda dokulara oksijen taşınmasını güvence altına alır. Bu durumlara kansızlıklarda ve karbon monoksit gibi gazlara bağlı zehirlenmelerde karşılaşılır.
İkinci kullanım nedeni ise hangi nedenle olursa olsun hücrelere giden kılcal damarlardan azalmış oksijen dağılımını artırmaktır. Oksijen tedavisine dokulara yeterli oksijen gitmeyen her hastalıkta başvurulabilir.
Yukarıda değinilen dekompresyon hastalığı ve su altı etkinliklerine bağlı olmayan, karbon monoksit zehirlenmesi, gazlı kangren, diyabetik kangren ve özellikle de yumuşak doku enfeksiyonları gibi hastalıklar bu grupta yer alır. Hiperbarik oksijen aynı zamanda dokunun kendi kendini onarmasını kolaylaştırır. Bu durum en çok kemik ve deri için geçerlidir. Hiperbarik oksijen tedavisi yavaşlamış metabolik süreçleri hızlandırır ve iyileşmeyi sağlar.
