Damar yoluyla ve mide sondasıyla yapay beslenmede, hastalık ya da cerrahi girişimden dolayı zayıf düşen, protein ve vitamin eksikliği içinde olan hastanın gereksinimini tam olarak karşılayacak besinlerin doğru seçilmesi büyük önem taşır.
Yetersiz beslenme, cerrahi girişimden önce ortaya çıkan bozuklukların sonucu olabilir; ayrıca cerrahi girişimden sonra apse oluşumu, enfeksiyonlar gibi çeşitli komplikasyonların yerleşmesine zemin hazırlar.
Bu olgularda açlık, organizmanın savunma mekanizmalarının zayıflamasına ve komplikasyon olasılığının artmasına neden olur. Bu nedenle, açlığın olumsuz etkilerini önlemek amacıyla yapay beslenmeye başvurulur.
Damar yoluyla ya da mide sondasıyla beslenme, ağızdan besin alamayan ya da almaması gereken hastalarda uygulanan bir yöntemdir.
Yapay beslenmenin en sık uygulandığı durumlar yemek borusu, mide ya da onikiparmakbağırsağının mekanik bir nedenle (örneğin tümör) tıkanmasıdır.
Yemek borusu ve midenin iç hacmini daraltan tümörler ile pankreas başı tümörleri hastanın beslenmesini engeller; bunun sonucunda ağır beslenme bozuklukları ve elektrolit dengesizlikleri ortaya çıkar. Mutlak damar yoluyla beslenme, özellikle bu durumlarda başvurulan bir yöntemdir. Burada mide-bağırsak sistemi ancak bir jejunostomi (incebağırsağın jejunum bölümünün karın duvarına ağızlaştırılması) yoluyla kullanılabilir.
İnce ve kalın bağırsağın iltihaplarında da yapay beslenmeden yararlanılır; bağırsak hastalıklarında bulantı, kusma ve karın ağrısı nedeniyle besin alımı yetersiz kalır, enerji gereksinimi doyurulamaz, besinler iyi emilemez, bağırsaktan protein, elektrolit ve kan kaybı vardır. İltihaplı hastalıklarda (ülserli kolit, bölgesel incebağırsak iltihabı) ağızdan beslenme yerine yapay beslenme uygulaması, bağırsağın çalışmasını azaltarak hastalığın gerilemesini sağlar. Bu olguların yüzde 50’sinde yapay beslenme uygulanarak cerrahi girişime gerek kalmadan hastalık başarıyla atlatılır.
Enerji gereksiniminin artarak günde 4.000-5.000 kaloriyi bulduğu ağır yanıklar, “kısa bağırsak” sendromu, incebağırsağın kısaltıldığı ameliyatlar ve akut pankreas iltihabında da mutlak damar yoluyla beslenmeye başvurulur.
Yapay beslenmenin uygulandığı karaciğer yetmezliğinde, kalori sağlayan maddelerin yanı sıra vücutta yapılamayan aminoasitler de verilir.
