insan vücudunda parazit yani asalak olarak yaşayan ve haslık etkeni olan pek çok mikroorganizma vardır. Bunlar, tıp dilinde protozoa adı verilen tekhucreli hayvanlardır. Bu cumledî.n olmak üzere, Kalınbarsakta dizanteri hastalığına yol açan amipler başta gelir. Entamoeba histolitika adı da verilen bu amip kalınbarsak boşluğunda asalak olarak yaşar ve bazı barsak bozukluklarına neden olurken bazı kimselerde ise hastalık yapmaz. Bu 12-15 mikron kadar küçük amip evrimi sırasında dokularda yaşayan şekillerine dönerek bazen karaciğere ve hatta beyne yerleşebilir. Amiplerin meydana getirdiği karaciğer apsesi ağır bir hastalık tablosu gösterir.
Sineklerle insana taşınan ve sıtma hastalığına neden olan plenmodiumlar da tek hücreli parazitlerdendi . Evrimlerini eşeyli veya eşeysiz olarak he.m sivrisinekte hem de insanın kanında sürdürürler. Plasmo-diumların 4 çeşidi vardır. Plasmodium fal-cıparum, plasmodium vivax, plasmodium ovale ve plasmodium malaria. Bunlardan plasmodium vivax, tersiyana sıtması denen hastalığı meydana getirir. Parazitin kanda çoğaldığı zamanlarda yani her üç günde bir ateş yükselmesi vardır. P. Falciparum’un neden olduğu sıtma şeklinde ise ateş 3 günde bir artmakta fakat daha ağır seyretmektedir. P. Malarianın neden olduğu hastalıkta ise ateş 4 günde bir görüldüğünden adına kuartana sıtması denmiştir. Trıpanosoma cinsi parazitler de tekhücreli hayvanlardır ve flajel denilen kamçıları vardır. Ceçe sinekleri (Glossina)’nin ısırmasıyla insana bulaşan uyku hastalığı en cok Afrika’da görülür ve bu bakımdan hastalığa Afrika tripanosomiyazı adı da verilir. Amerika’da görülen Chagas hastalığının etkeni olan triponosoma cruzi de kamçılı bir hayvandır. Yaptığı hastalığa Amerikan tripanosomiazı da denir. Bulaşma biçimi ve klinik özellikleri bakımından uyku hastalığından tamamiyle farklıdır. Tahtakuru-larının dışkılarıyla insana geçer, lenf dokusunda, gözde, iç organlarda yerleşebilir. Amerika’da bu hastalığa doğum sırasında veya emzirme esnasında yakalananlar da görülmektedir. Dalgalı yüksek ateş, karaciğer ve dalak büyümesi gibi belirtilerle akut veya kronik seyreden vakalar vardır. Kamçılı parazitlerden Leyşmanya adı verilen ve flebotom denen tatarcıklarla insana gecen tekhücreli hayvanların da 3 çeşit hastalık yaptığı görülmektedir. Kala-Azar denilen hastalık Leishmania adı verilen parazitin, karaciğer, dalak, lenf düğümü gibi ic organlarda birikmesi sonucu meydana gelir. Parazit,evrimini tilki, kurt gibi vahşi kemiricilerde ve köpekte tamamlar ve tatarcıklarla insana geçer. Hastalık sıtmaya benzer bir şekilde ateş ile başlar, lenf bezleri şişer, dalak büyür. Teşhis kan muayenesi ile yapılır. Leyşmanya parazitlerinin deride yaptıkları hastalıklardan birisi de, ülkemizde şark çıbanı (oriental sore) olarak bilinir. Leishmania tropioa adındaki parazitin tatarcıklarla bulaşması ile hastalık deride şişlik şeklinde başlar. Yara daha sonra çıban halini alır ve yerinde iz bırakarak iyileşir. Leishmania Braziliensis tipindeki parazitlerin yaptığı bir hastalık olan Espundiada ise ağız ve burun mukozasına yerleşen parazitler daha ağır tahribata yol acar. Kamçılı parazitlerden Giardia veya Lamblia adı verilenler barsaklarımızda giardiyaz veya lambliyaz denen hastalıkları meydana getirirler. Karın ağrısı, ishal şeklinde belirtiler verirse de özellikle çocuklarda görülen bu hastalık pek farkedilmez. Teşhis için parazitin dışkı muayenesinde tespit edilmesi gereklidir. Tedavide antiparaziter ilaçlardan Metronidazol kullanılmaktadır. Özellikle cinsel organlarda ve boşaltım organlarında yaşayan kamçılı parazitlerden Trikomonas vaginalis kadınlarda sık görülen ve trikomaniyaz denilen bir hastalığın etkenidir. Badem şeklindeki parazitin boyu 10-30 mikron kadar olup cok hareketlidir. Önünde 3-5,arkasında 1 tane kamçısı vardır. Kadınlarda idrar ederken yanma, akıntı ve kaşıntı şeklinde belirtiler veren trikomoniyaz hastalığı, aynı belirtilerle erkeklerde de görülür. Daha çok cinsel ilişkiyle her iki cinse de bulaşabilen, hatta kız çocuklarında da görülen bir hastalıktır. Tedavisinde antiparaziter ilaçlardan metronidazol, (Flagyl), nitrimidazin (Naksojin) hem ağız yoluyla, hem de vaginal yoldan kullanılmaktadır. Domuzlarda yaşayan ve kirpikli tekhücrelilerden Balanîidium coli’nin insanlarda yaptığı hastalığa Balantidiyaz denir. İshal ve kabızlık şeklinde belirti veren iki tablosu vardır. Antibiyotiklerle özellikte Terramisin ile tedavi edilir. Toksoplazma hastalığının etkeni olan To-xoplazma gondii de yaygın olarak insanlarda ve hayvanlarda yaşayan Dır parazittir. Kadınlarda düşük nedeni olabileceği ve doğacak çocuklarda gelişim bozukluklarına yol açabileceği için önem kazanmış bir hastalıktır. Parazit genellikle kedi, köpek gibi hayvanlarda bir hücre içinde yaşar, parazit zorunlu hücre içi asalağı olduğu için hücre dışında yaşayamaz. Hastalık insana çiğ veya iyi piş
