Beynin tabanında kemik bir boşluk (sella Turcia) içinde yer alan en önemli iç salgı bezine hipofiz (pitüiter bez) denir.
Bir nohut büyüklüğünde olan hipofiz ön ve arka olmak üzere başlıca iki bölümden yapılmıştır. Beynin tabanında hipotalamus adı verilen bir bölge ile sıkı ilişki içinde bulunur.
Ön hipofiz: Hipofizin ön bölümünde (adeno hipofiz) üç çeşit hücre türü (eozino-filler, bazofiller, kromofoblar), 6 çeşit hormon salgılanmaktadır. Son araştırmalar bütün bu hormonların da hipotalamustan salgılanan ve releasing hormon denen çeşitli faktörlerin etkisiyle salgılandıklarını göstermiştir.
Büyüme hormonu (GH) : Vücudun normal olarak büyümesi için gerekli olan bu gelişme hormonu eozinofil hücreler tarafından yapılmaktadır. Bu hormonun çocuklukta aşırı salgılanması devliğe, yetersizliği ise cüceliğe yol açabilir. Erişkinlerde normalden çok salgılandığında akromegali ortaya çıkar.
Tiroid stimülan hormon (TSH) : Tiroid bezinin (kalkan bezi) normal çalışması için bazofil hücreler tarafından salgılanan bir hormondur. TSH hormonu tiroid bezinin tiroid hormonu salgılamasına ve kretenizm denen hastalığın önlenmesine yardımcı o-lur.
Adrenokortikotrop hormon (ACTH) : Bazofil hücreler tarafından salgılanan kortikotrop hormonu böbreküstü bezini etkileyerek kortizon üretimine yol açar. Plazmadaki kortizon veya hidrokortizon miktarı azalınca hipofiz bezi daha fazla ACTH salgılayacak biçimde uyarılır ve böbreküstü bezinin hidrokortizon salgısı artar. Addison hastalığı kanda ACTH düzeyinin yükselmesine neden olur.
Gonadotropinier Hipofiz ön lobundan salgılanan ve etkilerine göre isim verilen üç faktör bu isim altında toplanmıştır. Folikü! stimulan hormon (FSH) ovaryumlardaki Graaf folikülierini olgunlaştırarak överlerin östrojen hormonu salgılamasına yol açar. Erkeklerde ise sperm yapımını temin eder. Lüteinleştiren hormon (LH) kadınlarda yumurtlamayı ve överde san cismin (corpus luteum) oluşmasını sağlar. Aynı hormonerkeklerde ise interstisyel hücreleri (Lev dig hücreleri) uyararak testosteron v?r mini sağladığından interstisyel hücre – : çılayıcı hormon (İCSH) adı da verilir.
Mammatropin veya prolaktin denen hormon do hipofizin eozinofil hücrelerinde salgılanrraktadır. Memelerin gelişmesi ve gebelik sonrasında süt salgılanması temin eden bu hormona laktasyon hornvc nu da denir.
Hipofiz ön lobunun yetersiz hormon salgılanması sonucu meydana gelen hastahkter (Simrrionds kaşeksisi, Fröhlieh hastaliç hipofizer cücelik) olduğu gibi, aşırı salgılanması halinde ortaya çıkan hastalıkîc (akromegali, hipofizer devlik) da vardır.
Arka hipofiz: Hipofizin arka bölümü {r: rohipofiz) beynin bir uzantısı gibi nörog : hücrelerden yapılmış olup polipeptid yapısında iki hormon salgılamaktadır.
Vasopressin : Atardamar duvarlarına: düz kaslara doğrudan etkiyle kan bascını artırdığı için bu isim verilmiştir. Ancak bu etkiyi yapabilecek doz’normalde vücutta bulunmaz. Bu hormonun asıl görevi böbrekle ilgilidir. Böbrekten atılan su miktarını kontrol eder ve fazla su atılmasını önler. Bu nedenle antidiüretik hormor (ADH) adı da verilir. Hipofiz arka loburtda bir tümör veya harabiyet antidiürett hormon salgılanmasını önleyerek şekersiz diabete (diabetes insipidus) sebep olmaktadır.
Oksitosin : Rahim adalesinin kasılmasır sağladığı için doğum olayında rol oynayan bir hormondur. Günü geldiği halde doğurmayan gebelerde doğumu başlatmak için kullanılır.
Orta lop Hipofizin ön ve arka bölümleri arasında kalan kısmından intermedln adında bir hormon daha salgılanmaktadr. Organizmadaki melanin denen boya maddesinin yapılmasını ve dağılmasını düzenlediği için melanosit stimulan hormor. (MSH) adı da verilen bu hormonun özellikle balık, kurbağa ve sürüngenlerde deri renginin değişmesinde rolü vardır.
