Kanın renkli maddesi olan hemoglobinin miktarı veya eritrositlerin sayısında meydana gelen azalma kansızlık (anemi) olarak bilinir. Hemoglobin, kanda % 16 oranında bulunur, yapı taşlarından biri de demirdir. Hemoglobin kemik iliğinde oluşur, asıl görevi oksijeni atardamar yoluyla vücudun hücrelerine taşımak olan kırmızı renkli bir maddedir.
Kansızlıklar oluş nedenine göre demir eksikliğine bağlı anemiler, kan kaybına bağlı anemiler, B1 vitamini veya folik asit eksikliğine bağlı anemiler, kemik iliği yetersizliğine bağlı aplastı. anemiler, kan hücrelerinin parçalanması sonucu meydana gelen sekonder anemiler yani hemolitik anemiler gibi çeşitlere ayrılır.
Kansız olan bir kimse soluk ve yorgun görünüştedir. Çarpıntı, baş dönmesi ve halsizlik hisseder. Teşhis parmak uçundan alınan kanın sayımı ve hemoglobin tayini ile yapılır. Normalde milimetre küpte 4,5-5 milyon olan eritrosit yani alyuvar sayısı ile % 16 olan hemoglobin değeri düşmüştür. Alyuvarların hacminin toplam kan hacmine olan oranını gösteren hemotokrit değeri de % 42-47 olan normal değerinden daha az bulunur. Bir iç kanamadan sonra oluşan kansızlıklarda vücut kanın eski hacmini korumak için kana yeni sıvılar katar. Kan, bu şekilde sulandığından ve hemoglobinin total kan hacmine olan oranı düştüğünden kansızlık görülür. Kanın normale dönmesi için vücudun yeterli kırmızı kan hücrelerini yapması zaman alır.
Kansızlığın tedavisi nedene bağlı olarak yapılmalıdır. Bir yaralanma veya kanamaya bağlı akut vakalarda damarlarda dolaşan kan birden azaldığından şok dedığîmiz tablo meydana geleceğinden derhal kanamayı durduracak önlemler alınmalı ve hastaya kan verilmelidir. Kan gelinceye kadar onun yerini tutacak ve damarları boş bırakmayacak plazma, dekstroz, dek-stran gibi solüsyonlar damardan verilmelidir.
Kronik kanamalar, bağırsaklarda demir emilmesinin bozulması veya demir ihtiyacının artması (gebelik) gibi durumlarda meydana gelen anemilerde demir tedavisi yapılır. Eritrosit yapımı bozukluklarında meydana gelen kansızlıklarda (megalob-lastik makrositik anemiler) genellikle B 12 vitamini eksikliği (pernisiyöz anemi) veya folik asit eksikliği görüldüğünden demirli ve folik asitli ve B 12 vitaminli pre-paratlar verilir. Demir preparatı alan kimselerde dışkının siyah renkli olabileceği unutulmamalıdır. Aplastik ve diğer habis hastalıklara bağlı anemilerde asıl hastalığın tedavisi ile birlikte kan aktarımı ve kemik iliği transplantasyonları yapılır.
